Tips & trics om de som op te sporen

Vraag kinderen in groep 4 om 23 + 13 uit te rekenen en het zal de meeste kinderen wel lukken. Maar zit diezelfde som verpakt in een verhaaltje, dan wordt het een heel ander verhaal. Niet omdat ze ineens niet meer kunnen rekenen, maar omdat ze het lastig vinden om erachter te komen welke som ze nu eigenlijk moeten uitrekenen? Met deze tips & tricks help je je kind redactiesommen op te lossen.

Een verhaaltjessom of contextopgave is een rekensom die verpakt zit in een verhaaltje. Je kind moet het verhaaltje doorlezen en zelf de informatie eruit halen die nodig is om de opgave op te lossen. Dat vergt goed lezen om de som te ontdekken.

Verhaaltjessommen (ook wel: redactiesommen) sluiten aan het bij het zogeheten ‘realistisch rekenonderwijs’, dat kinderen voorbereidt op het omgaan met getallen in de wereld om hen heen. Door de som in een verhaal (context) aan te bieden, levert het een realistische, herkenbare situatie op, waarin het rekenen moet worden toegepast.

 

Wat is het probleem: de som of het verhaaltje?

Kinderen die niet zo talig zijn ingesteld, hebben vaak moeite met dit soort sommen. Als ze de opgaven als een kant-en-klare som zouden krijgen, zouden ze geen probleem vormen. Maar het lezen en begrijpen geeft moeilijkheden. Of een kind is zo visueel ingesteld, dat het tijdens het lezen allerlei afleidende beelden ziet en daardoor de som niet meer kan ontdekken.

Als je kind moeite heeft met verhaaltjessommen, is het goed om eerst na te gaan waar nu eigenlijk het probleem zit: bij de som of bij het verhaaltje? Met andere woorden: kan je kind ‘kale sommen’ van dezelfde moeilijkheid wel oplossen? Als dat het geval is, ligt het probleem in de verpakking: het verhaaltje.

 

Stappenplan om verhaaltjessommen op te lossen

Om een verhaaltjessom goed op te kunnen lossen, moet je kind de som uit het verhaaltje kunnen halen. Dit stappenplan helpt daar bij:

1. Lees het verhaaltje kritisch door, het liefst twee keer.
2. Probeer het verhaaltje in je eigen woorden na te vertellen. Welk probleem is er? Wat is de vraag? Voor sterk visueel ingestelde kinderen kan het helpen om een (schetsmatige) tekening van het probleem te maken.
3. Welke informatie heb ik allemaal? Wat heb ik nodig om het probleem op te lossen en welke informatie is niet relevant? In verhaaltjessommen in de hogere groepen zit vaak ook informatie die er helemaal niet toe doet.
4. Welke ‘kale som’ hoort bij dit probleem?
5. Reken de som uit.
6. Controleer je antwoord. Lees de opgave nog een keer door en ga na of je antwoord logisch is.

Omdat verhaaltjessommen voor veel kinderen een struikelblok vormen, wordt op school veel aandacht besteed aan hoe je zulke sommen moet oplossen. Waarschijnlijk zal je kind daar ook een oplosstrategie aangeleerd krijgen. Bovenstaand stappenplan is vrij uitgebreid; het kan best zijn dat er op school een beknoptere versie wordt gebruikt. Bespreek eens met de juf of meester hoe het stappenplan van school eruit ziet. Oefen met de oplosstrategie van school als je denkt dat een ander stappenplan verwarrend kan zijn voor je kind.

 

Sleutelwoorden in verhaaltjessommen

Om een verhaaltjessom uit te rekenen, moet je kind achterhalen om wat voor som het gaat: is het een plus- of een minsom, of moet je kind delen of vermenigvuldigen? Goede aanwijzingen voor wat er moet worden uitgerekend zijn sleutelwoorden in de tekst: woorden die als het ware aangeven wat de bedoeling is.

• Sleutelwoorden voor optellen: samen, bij elkaar, meer dan, in totaal
• Sleutelwoorden voor aftrekken: verschil, overhouden, minder dan, hoeveel meer, in totaal
• Sleutelwoorden voor delen: uitdelen, verdelen, eerlijk, elke(e), ieder, per, evenveel, helft, kwart
• Sleutelwoorden voor vermenigvuldigen: keer, elk(e), ieder, per, evenveel, in totaal

Let op: sleutelwoorden zijn een hulpmiddel, geen tovermiddel. Leer je kind dat het niet slim is om uitsluitend op zoek te gaan naar getallen en sleutelwoorden. In vehaaltjessommen, zeker in de hogere groepen, zitten vaak veel getallen verpakt die helemaal niet relevant zijn voor het oplossen van de som. En sleutelwoorden zijn niet altijd één-op-één te koppelen aan een bepaald type som. Het sleutelwoord ‘in totaal’ kan bijvoorbeeld voorkomen bij plus-, min-, deel- én keersommen.
 

Veel oefenen helpt

Als je kind moeite heeft met verhaaltjessommen of zich er onzeker door voelt, helpt het om veel te oefenen. Gelukkig zijn er veel goede oefenboekjes met verhaaltjessommen. Kijk samen met je kind naar de opgaven, bespreek de verhaaltjes en doorloop samen het stappenplan. Hoe meer je kind oefent, hoe minder hulp van jou er nodig zal zijn. Kinderen die veel oefenen, merken dat het steeds makkelijker wordt om de som op te sporen die in de redactiesom verstopt zit.