Steeds meer maatwerk voor hoogbegaafde leerling

De afgelopen vijftien jaar hebben basisscholen steeds meer aandacht gekregen voor hoogbegaafde leerlingen. Zo'n driekwart van alle scholen heeft een speciaal aanbod voor slimme leerlingen. Ze krijgen uitdagender werk of gaan enkele keren per week naar een 'plusklasje'.

Er wordt gesproken van hoogbegaafdheid als je kind een IQ heeft van 130 of hoger, in combinatie met doorzettingsvermogen en een portie creativiteit. Van elke honderd kinderen zijn er twee à drie hoogbegaafd. Slimme kinderen die net niet binnen de definitie van hoogbegaafdheid vallen, worden aangeduid als meerbegaafd. Zij lopen vaak tegen dezelfde problemen aan als hoogbegaafde kinderen.

Als meer- en hoogbegaafde kinderen op school niet voldoende worden uitgedaagd, kunnen er allerlei problemen ontstaan. Sommige kinderen laten helemaal niet zien wat ze kunnen (onderpresteren), anderen worden uit verveling of frustratie strontvervelend (soms op school, soms alleen thuis) en weer anderen worden ronduit verdrietig of krijgen lichamelijke klachten.

Hoogbegaafdheid herkennen op school

Hoogbegaafdheid wordt niet altijd goed herkend op school. Vooral bij kleuters – waar formeel van een 'ontwikkelingsvoorsprong' wordt gesproken – blijft het vaak onopgemerkt. De kleuter die thuis al detailleerde tekeningen maakt en op school rustig meekrast met de andere kinderen is een bekend voorbeeld. Als je vermoedt dat je kind hoogbegaafd is, kaart dat dan aan bij de leerkracht. Zo nodig kan je kind getest worden door een psycholoog om het IQ vast te stellen.

Over het algemeen is zo’n intelligentietest niet het eerste wat er gebeurt als er vermoedens zijn dat een kind hoogbegaafdheid. Vaak zijn het de ouders die als eerste doorhebben dat hun kind misschien wel extra slim is.

Niet omdat ze pushende ouders zijn die ‘zo nodig een hoogbegaafd kind willen hebben’, zoals wel smalend wordt opgemerkt. Maar doordat ze hun kind gewoon door en door kennen. Doordat ze hun kind veel nauwkeuriger kunnen observeren dan een leerkracht kan doen in een klas met dertig leerlingen. Of doordat ze zelf hoogbegaafd zijn en dat bij hun kind herkennen.
 
Als je vermoedt dat je kind hoogbegaafdheid is, is het verstandig om dit met de leerkracht te bespreken. Gelukkig is er op basisscholen steeds meer kennis over hoogbegaafdheid. En niet alleen dat, er zijn ook speciale materialen en aanvullende leermiddelen beschikbaar.

Extra uitdaging voor je hoogbegaafde kind

De meeste lesmethodes hebben speciale leerroutes voor de betere leerlingen. Ze gaan sneller door de basisstof heen, hoeven minder herhalingsopgaven te doen en krijgen extra, moeilijkere opgaven. Voor hoogbegaafde kinderen is dat echter meestal nog niet voldoende.

Termen die al snel vallen zijn compacten, verdiepen/verrijken en verbreden. Compacten houdt in dat de leerstof wordt ingedikt en al het overtollige wordt weggelaten. Door de leerstof zo compact mogelijk aan te bieden, blijft er tijd en ruimte over om te verdiepen of te verbreden.

Bij verdiepen krijgt je kind extra stof die aansluit op de leerstof van de basisschool. Naast het gewone rekenwerk kan je kind bijvoorbeeld wiskundige opgaven maken die aansluiten bij zijn of haar leeftijd, of met logica aan de slag gaan. Het is niet de bedoeling dat kinderen vooruit gaan werken, want dan zijn ze ruim voor groep 8 door de leerstof heen.  

Bij verbreden wordt de vrijgekomen tijd gebruikt om je kind krijgt extra werk te geven dat juist helemaal niets te maken heeft met de reguliere leerstof. Je kind gaat bijvoorbeeld een vreemde taal leren (en dan het liefst een taal die niet op de middelbare school wordt geleerd).

Alleen uitdagend werk bieden is echter meestal niet voldoende. Hoogbegaafde kinderen hebben veel behoefte aan peer contacten: samenwerken en samenzijn met kinderen die net als zij zijn. Dat is ook de belangrijkste reden dat veel scholen werken met plusgroepjes. In de plusgroep ontdekken de kinderen dat er meer leerlingen zijn zoals zij.

Voor sommige hoogbegaafde kinderen is dit voldoende. Voor anderen kunnen andere oplossingen de beste zijn. Versnellen is zo’n andere oplossing of in de volksmond: een klas overslaan. Dat komt vaker voor dan je misschien denkt: ongeveer tien procent van de kinderen doet korter over de basisschool dan 8 jaar en over het algemeen pakt het versnellen goed uit.

Tot slot zijn er in Nederland enkele tientallen basisscholen waarop hoogbegaafde leerlingen in een aparte klas aangepaste lesstof krijgen. Op deze scholen krijgen de leerlingen naast de reguliere vakken bijvoorbeeld Chinees, Spaans, schaken en filosofie. Deze scholen zijn helemaal ingericht op het lesgeven aan hoogbegaafde kinderen en kinderen zitten daar voltijds tussen ontwikkelingsgelijken.

Welke keuze er ook wordt gemaakt, het is belangrijk om voortdurend alert te blijven of het onderwijs voorziet in de behoefte van je kind. Bij hoogbegaafde kinderen moet het gekozen traject vaak meerdere keren worden bijgsteld. Blijf daarom in contact met leerkracht en overleg geregeld. Een goede leerkracht is over het algemeen blij met input van ouders.