Spelling, een ingewikkelde klus
Jacqueline Wouda | 25 augustus 2017
Er is een tijd in het leven van je kind dat spelling heerlijk overzichtelijk lijkt: aan het begin van groep 3, als je kind alleen nog maar klankzuivere woorden leest en schrijft. Het klinkt zoals het er staat en je schrijft het zoals het klinkt. Bleef het maar zo eenvoudig!
Het lastige aan de Nederlandse spelling is dat onze taal ongeveer veertig klanken kent, maar het alfabet slechts 26 letters heeft. Sommige letters hebben meerdere klanken (denk maar aan de e in bel, Lego en praten) en sommige klanken kun je op verschillende manieren schrijven (met ij/ei, au/ou, g/ch, maar ook geluk en lelijk. En dan komen daar de ingewikkelde regels van de werkwoordspelling met zijn d's, t's en dt's nog bij!
Luisterwoorden, weetwoorden en regelwoorden
Om goed te leren te spellen moet je kind weten welke strategie hij moet toepassen. Schrijf je het woord zoals het klinkt ('luisterwoorden') of is het een woord waarvan je domweg moet onthouden hoe je schrijft ('weetwoorden'). Of is er wellicht een spellingsregel van toepassing ('regelwoorden'): hond schrijf je met een -d want die hoor je als het woord langer maakt en hij houdt schrijf je met -dt want werkwoorden krijgen in de derde persoon enkelvoud een -t achter de stam en de stam eindigt in dit geval op -d.
Bij regelwoorden moet je kind eerst uitgoochelen om welke regel het gaat en dan nog wat de uitkomst is. Ga er maar aanstaan!
Bij regelwoorden moet je kind eerst uitgoochelen om welke regel het gaat en dan nog wat de uitkomst is. Ga er maar aanstaan!
Het aanleren van de spellingsregels is in alle groepen dan ook vaste prik. Leerde je kind in groep 4 nog voornamelijk woorden van één lettergreep spellen, vanaf groep 5 worden die regels verbreed naar woorden van twee of drie lettergrepen. Ook komen er nieuwe spellingcategorieën aan bod. In groep 6 wordt een begin gemaakt met het aanleren van de werkwoordspelling.
Spelling: wat leert je kind in welke groep?
In groep 5:
- woorden met -je, -pje, -kje of -etje aan het eind: liedje, filmpje, kettinkje, karretje
- samengestelde woorden met twee medeklinkers na elkaar: broodplank
- woorden waarbij in het meervoud de f in een v verandert of de s in een z: druif – druiven, kaas – kazen
- woorden met -elen, -enen of -eren: wandelen, tekenen, hinderen
- woorden met -lijk of -ig: lelijk, keurig
In groep 6:
- meervoud op 's: taxi's, piano's, baby's
- woorden met een c: cel, actief
- woorden op -atie,- itie, -tie: traktatie, politie, vakantie
- tijdsaanduidingen met 's: 's morgens
- hoofdletters bij landen, steden, inwoners: Nederland, Amsterdam, Duitser
- tegenwoordige tijd van werkwoorden op -ven en -zen: geven – hij geeft, lezen – jij leest
- tegenwoordige tijd van werkwoorden op -den: houden – ik houd – hij houdt
In groep 7:
- leenwoorden
- woorden met 's
- woorden met trema en koppelteken
- werkwoordspelling
In groep 8:
- woorden met tussen-n
- werkwoordspelling
- 4000 woorden kunnen spellen
Veel scholen gebruiken taalmethodes waarbij kinderen op de computer spelling oefenen. Die oefeningen zijn verpakt in een leuke, kleurrijke vormgeving of in een spelletjesvorm. Ook de dictees worden vaak op de computer afgenomen.
Het voordeel van deze manier van werken is dat kinderen oefenen op hun eigen niveau: zwakke spellers krijgen een programma met meer oefening dan sterke spellers en woorden die je kind al probleemloos kan spellen hoeven niet eindeloos herhaald te worden; die tijd kan beter worden besteed aan woorden die nog wel problemen geven.
Het voordeel van deze manier van werken is dat kinderen oefenen op hun eigen niveau: zwakke spellers krijgen een programma met meer oefening dan sterke spellers en woorden die je kind al probleemloos kan spellen hoeven niet eindeloos herhaald te worden; die tijd kan beter worden besteed aan woorden die nog wel problemen geven.
"Spelling is voor Britt echt een struikelblok. Ze moet thuis extra oefenen. Dat doet ze op de computer via een speciale site van school, maar ze krijgt ook een woordenlijst op papier mee. Britt moet elke dag vijf woorden van de lijst leren. Eerst schrijft ze de woorden twee keer over, daarna lezen wij de woorden voor en moet Britt ze opschrijven. Vijf woorden lijkt niet zo veel, maar het is best pittig, vooral op de dagen dat Britt naar de bso gaat en we allemaal pas laat thuis zijn."
Ilse, moeder van Britt (9)
Dictees in soorten en maten
Een manier om spelling te toetsen, is het 'dictee'. Er zijn verschillende soorten dictees:
- Instapdictee: dictee aan het begin van het schooljaar om vast te stellen wat je kind nog weet van vorig jaar
- Signaal- of signaleringsdictee: soort oefendictee om te kijken of je kind de woorden waarmee het momenteel oefent goed genoeg beheerst. Indien nodig gaat je kind hierna extra oefenen.
- Controledictee: einddictee om vast te stellen of je kind de woorden nu goed genoeg kent. Scoort je kind onvoldoende, dan is nog meer herhaling nodig.
- Parkeerweekdictee: dictee dat controleert of je kind alle tot nu toe behandelde spellingsproblemen beheerst. Het wordt afgenomen in de 'parkeerweek', waarin eerder behandelde stof nog eens wordt herhaald.
Op steeds meer scholen, bijvoorbeeld bij scholen die werken met de methode Staal, maken kinderen elke dag een kort dictee (dagelijks dictee of mini-dictee). Niet als toets, maar om elke dag even kort de spellingregels goed te oefenen. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat de resultaten van de leerlingen sterk verbeteren als kinderen elk dag een dicteetje maken.
Dyslexie of gewoon niet zo goed in spelling?
Van kinderen die moeite hebben met spelling, wordt al snel gedacht dat ze dyslectisch zijn. Toch hoeft dat niet zo te zijn. Ook kinderen zonder dyslexie kunnen slecht zijn in spelling.
Zwakke spellers hebben vaak moeite met de klank-letterkoppeling. Ze schrijven letterlijk op wat ze horen. Daarnaast willen ze vaak alle woorden die ze leren onthouden. Dat kan het geheugen gewoon niet goed aan. Door het onthouden van een woord in plaats van een regel lukt het niet om vergelijkbare woorden goed te schrijven.
Spellingproblemen zie je vaak wanneer kinderen spontaan schrijven. Regels of bepaalde weetwoorden zijn niet goed genoeg geautomatiseerd. Of ze kennen de regel wel, maar weten niet goed hoe ze hem moeten toepassen.
Zwakke spellers hebben naast extra uitleg ook extra oefening nodig. Als ze elke dag actief met spelling bezig zijn, gaan ze beter spellen. Geef je kind, als je thuis oefent, zo snel mogelijk feedback. Zwakke spellers zijn vaak onzeker en vinden het fijn om te horen of ze woord goed hebben gespeld.
Thuis oefenen met spelling
Als je kind moeite heeft met spelling, is het belangrijk om veel te oefenen. Ook thuis kun je dat doen. Gelukkig zijn er allerlei leuke oefenmaterialen. Wist je dat er speciale spellen bestaan om te oefenen met spelling? Die maken van spelling oefenen een gezellige momentje van de dag. In onze webshop vind je een ruim assortiment voor alle groepen.
2 reacties
ReageerU geeft een aantal oefenballen voor spelling aan. Ik zou ze zo graag een keer willen inzien en dan pas een keuze willen maken. Is dat mogelijk? Ik heb verschillende kinderen onder mijn hoede voor bijles. Met vriendelijke groet Frits de Groot
Reageer op Frits de GrootHoi Frits, Kun je één of een aantal specifieke voorbeelden kunnen geven? Dan kan ik kijken of we hier inkijkexemplaren van hebben. Groeten, Heutink voor thuis
Reageer op Heutink voor thuis