Sociaal-emotionele mijlpalen van kinderen

Of je nu een uitbundig kind hebt dat de wereld vol bravoure tegemoet treedt of een verlegen typje dat eerst de kat uit de boom kijk, de sociaal-emotionele ontwikkeling is voor alle kinderen een belangrijk onderdeel van de ontwikkeling.

Wat is sociaal-emotionele ontwikkeling?

Zodra je kind de deuren van de basisschool binnenstapt, krijg je te maken met de term sociaal-emotionele ontwikkeling. Op school wordt goed in de gaten gehouden of de sociaal-emotionele ontwikkeling van je kind goed verloopt en wordt veel aan gedaan om de sociaal-emotionele ontwikkelingen van leerlingen te stimuleren.
 
Hoewel we allemaal wel begrijpen wat de woorden ‘sociaal’, ‘emotioneel’ en ‘ontwikkeling’ beteken, vinden veel ouders de combinatie sociaal-emotionele ontwikkeling maar een lastig begrip. Dat is niet zo gek, als je bedenkt dat er onder deskundigen ook onduidelijkheid heerst over wat het exact inhoudt.
 
Een van de helderste omschrijving van sociaal-emotionele ontwikkeling is: het proces waarmee kinderen fundamentele levensvaardigheden verwerven die hen helpen om een persoonlijke identiteit te ontwikkelen en relaties op te bouwen.
 
Bij de emotionele ontwikkeling ligt de focus vooral op het kind zelf; bij de sociale ontwikkeling wordt vooral gekeken naar hoe de interactie is tussen een kind en zijn omgeving. Beide aspecten zijn nauw met elkaar verweven en kunnen vaak maar moeilijk los van elkaar bekeken worden; vandaar dat de term sociaal-emotionele ontwikkeling.
 
Bij het opgroeien leert een kind zelfbewustzijn (hoe zit ik in elkaar, wat zijn mijn emoties, ), sociaal bewustzijn (hé, er zijn ook anderen en hoe ik met hen omga doet er toe), besluiten nemen (en verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag), zelfmanagement (zoals het beheersen van impulsen en omgaan met emoties) en het vermogen om relaties op te bouwen en te hebben.
 
Dat gaat niet vanzelf en ook niet van de ene op de andere dag. Sociaal-emotionele ontwikkeling is een dynamisch proces, dat al in de babytijd begint. Lachen, knuffelen, eenkennigheid – het zijn vroege uitingen van sociaal-emotioneel gedrag. In de jaren erna gaat de sociaal-emotionele ontwikkeling volop door.
 

Mijlpalen in de sociaal-emotionele ontwikkeling

Ieder kind doorloopt zijn eigen ontwikkeling, maar toch zijn er globaal wel mijlpalen aan te geven die bij bepaalde leeftijden horen. Het is geen ramp als je kind wat achterloopt, maar wel iets om even in de gaten houden en om eventueel even op school te bespreken.
 

Jonge kleuters

• Uiten steeds meer verschillen emoties en kunnen die ook benoemen
• Spelen nog wel naast elkaar in plaats van met elkaar, maar beginnen steeds meer met samen spelen
• Houden van fantasiespelletjes, maar halen fantasie en realiteit nog vaak door elkaar.
• Zijn spontaan in hun uitingen van genegenheid
• Vinden het minder moeilijk worden om op een afstandje van hun ouders te spelen
• Hebben soms nog enorme driftbuien als er iets onverwachts gebeurt of als ze hun zin niet krijgen
• Kunnen op hun beurt wachten
• Kunnen zich kort op een taakje concentreren

 

Oudere kleuters

• Weten of ze een jongen of een meisje zijn en hebben soms al een voorkeur om met kinderen van hetzelfde geslacht te spelen
• Vinden samen spelen en kletsen leuk en hebben niet meer steeds een volwassene in de buurt nodig
• Zoeken grenzen op, maar willen graag behagen en lief gevonden worden
• Beginnen een gevoel van schaamte te ontwikkelen
• Kunnen doorzetten als iets niet meteen lukt
• Beginnen rekening te houden met anderen
• Vragen of ze mee mogen spelen en kunnen steeds beter tegen hun verlies

 

7- en 8-jarigen

• Raken bewust van hoe anderen hen zien en kunnen zich inleven in anderen
• Kunnen klagen over vriendschappen en hoe andere kinderen reageren
• Kiezen vriendjes steeds meer op basis van eigenschappen die ze aantrekkelijk vinden
• Willen zich goed gedragen, maar slaan niet altijd acht op wat jij zegt
• Beginnen hun emoties te verwoorden, maar als ze overstuur zijn kunnen ze nog fysiek agressief worden

 

9- en 10-jarigen

• Brengen hun vriendengroep terug tot een klein, hecht groepje, met wie ze delen geheimen en die eenzelfde gevoel voor humor hebben
• Kunnen fantasie en werkelijkheid goed van elkaar scheiden
• Hebben misschien niet altijd meer zin om aan gezinsactiviteiten mee te doen, omdat ze bezig zijn hun eigen identiteit te ontwikkelen
• Raken geïnteresseerd in de menig van anderen en beginnen ook hun eigen mening over dingente vormen
• Zijn lief, grappig en nieuwsgierig, maar kunnen ook egoïstisch, onbeleefd en dwars doen

 

11- en 12-jarigen

• Beginnen steeds logischer te denken
• Raken meer in zichzelf gekeerd en beginnen behoefte aan privacy te krijgen
• Kunnen zich schamen voor hun ouders
• Gaan steeds meer waarde hechten aan de mening van vrienden; groepsgevoel en groepsdruk gaan een rol spelen
• Nemen verantwoordelijkheid
• Hebben respect voor anderen
• Proberen zich door middel van hun kleiding of uiterlijk te onderscheiden van anderen