De overgang van groep 2 naar groep 3

Tijdens de gesprekken op school in januari/februari wordt al voorzichtig vooruit gekeken naar het volgende schooljaar, vooral bij de oudste kleuters. Soms geeft de leerkracht aan niet te verwachten dat je kind voor de zomer ver genoeg is om over te gaan naar groep 3. Wat maakt dat een kind wel of niet klaar is voor groep 3?

Schoolrijp? Oor aanraken...

Vroeger was er een heel eenvoudige test om te bepalen of een kind toe was aan de schoolbanken. Kon je met je rechterarm over je hoofd je linkeroor aanraken, dan was je eraan toe om te leren lezen en schrijven. Easy does it, maar tegenwoordig gaat het toch wat anders.
 
Om te beginnen: er zijn geen eenduidige, landelijke richtlijnen voor de overgang naar groep 3; ook de leeftijd van de kleuter is niet bepalend. Scholen maken hun eigen afweging. Sommige scholen hebben daarvoor een strak protocol met expliciete normen, andere scholen gaan losser om met de beslissing en kijken naar het totaalbeeld van het kind en luisteren ook naar de ouders.
 
Op alle scholen is het oordeel van de leerkracht heel belangrijk. De leerkracht maakt je kind dagelijks mee en kent je kind door en door. Kleuterleerkrachten zijn experts in het observeren van kinderen en het inschatten van en inspelen op hun ontwikkelingsniveau en leerbehoefte.
 

 

Cognitieve vaardigheden en sociaal-emotionele ontwikkeling

Om te bepalen of je kind toe is aan groep 3 kijkt de leerkracht naar verschillende dingen. Zowel op cognitief gebied als op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling, ‘rijpheid’, als wat betreft ‘werkhouding’ of ‘leerhouding’ moet een kind de overgang kunnen maken. Is je zoon voldoende getal- en taalvaardig om na de zomervakantie te leren rekenen, lezen en schrijven? Is je dochter zelfstandig genoeg en staat ze sterk genoeg in haar schoenen? Kan je kind zich al langere tijd concentreren of is het nog erg speels, is de fijne motoriek voldoende ontwikkeld?
 
Voor leerkrachten vergt beslissen over de overgang van groep 2 naar groep 3 een zorgvuldige afweging. Kleuters ontwikkelen zich in sprongetjes. Een kind waarvan de leerkracht in januari vermoedt dat groep 3 te vroeg komt, kan er aan het eind van het schooljaar toch ineens aan toe zijn. Een kleuter kan een poosje ‘terugvallen’, om een paar weken later ineens heel veel verder te zijn. Daarom valt de definitieve beslissing over wel of niet naar groep 3 gaan pas later in schooljaar, op de meeste scholen in mei of juni.
 

 

 

Of nog een jaartje kleuteren?

Als de leerkracht twijfelt of een kind al toe is aan groep 3, wordt dit met de ouders besproken. Vaak herkennen ouders zich wel in de opvattingen van de leerkracht. In goed overleg – maar de school hakt de knoop door - wordt dan besloten dat het kind nog een jaartje extra in de kleutergroep blijft. 'Doorkleuteren' of ‘kleuterverlening’, wordt dat genoemd.
 
De onderwijsinspectie is niet zo happig op kleuters die een jaartje langer kleuteren. Kinderen moeten in principe binnen acht jaar de basisschool doorlopen. Wetenschappelijk onderzoek, zowel nationaal als internationaal, heeft aanwijzingen opgeleverd dat zittenblijven in groep 2 op de langere termijn eigenlijk niet zoveel zin heeft. Na groep 5 is het effect alweer verdwenen en sommige kinderen blijven zelfs nog een keer zitten op de basisschool.
 

 

Anders kijken naar kleuters

Steeds meer kleuterleerkrachten zijn het oneens met de opvatting dat de resultaten van langer kleuteren meetbaar moeten zijn. In de Werk-Steungroep Kleuteronderwijs hebben meer dan vierduizend kleuterleerkrachten zich verenigd die vinden dat kleuters in het huidige onderwijs moeten voldoen aan normen en vaardigheden die niet bij hun actuele maar bij een latere ontwikkelingsfase horen, met name op het gebied van overwegend cognitieve prestaties. Ook de manier waarop tegen doorkleuteren wordt aangekeken is daar volgens de werkgroep een voorbeeld van.
 
“Doorkleuteren is niet bedoeld om de leerresultaten op lange termijn te verhogen, maar om het kind verantwoord de overstap naar groep 3 te laten maken”, betoogt Erica Ritzema, kernlid van de Werk-Steungroep Kleuteronderwijs in Trouw. “Langer kleuteren levert geen cognitieve resultaten, maar wel succeservaringen op en houdt het welzijn en stabiliteit van het kind in stand. Daar heeft het levenslang profijt van.”
 

 

Blijf in gesprek

In de meeste gevallen begrijpen de ouders wel waarom de leerkracht adviseert hun kind een jaar langer te laten kleuteren. Ze herkennen het beeld dat de leerkracht heeft en kunnen zich vinden in de argumenten. Hoewel de eerste mededeling misschien even schrikken is, komt vaak het besef dat het voor het kind fijner is om niet op de tenen te moeten lopen maar zich lekker in zijn of haar eigen tempo te mogen ontwikkelen.
 
Het kan echter ook zijn dat jullie het als ouders niet eens zijn met de leerkracht. Omdat jullie opvalt dat zoonlief thuis veel verder is dan wat hij op school laat zien, bijvoorbeeld. Of omdat jullie bang zijn dat jullie ruim zesjarige dochter zo'n stuk ouder is dan de jongste kleuters dat ze sociaal buiten de boot zal vallen. Of later in groep 8 de aansluiting zal missen omdat zíj dan al volop aan het puberen is.
 
Bespreek jullie bezwaren met de leerkracht en houd voor ogen dat iedereen hetzelfde belang voor ogen heeft: wat is het beste voor jullie kind? Door goed naar elkaar te luisteren en ervaringen uit te wisselen – hoe is het kind thuis, hoe is het op school? – ontstaat een completer beeld, dat de beslissing gemakkelijker maakt. Soms is het goed om anderen bij het gesprek te betrekken, zoals de intern begeleider op school of de directeur. De eindbeslissing wordt altijd door de school genomen.
 
Lees ook:

• Herfstkleuters en de overgang naar groep 3
• Oudste kleuters: van servet naar tafellaken
• Slimme kleuter? Zo ga je het gesprek aan