10 dingen die je kind leert van puzzelen

Puzzelen is weer helemaal hip, maar bij kinderen was het maken van legpuzzels altijd al geliefd. Even weg van het beeldscherm en helemaal opgaan in het maken van een mooie puzzel is tegelijkertijd uitdagend en heerlijk ontspannend. En het is nog leerzaam ook. In dit artikel: 10 dingen die je kind leert van puzzels.

1. Leren over de wereld

Allereerst is puzzelen voor kinderen een mooie manier om de wereld om hen heen te ontdekken. De afbeeldingen op de puzzel nemen je mee naar nieuwe ­plekken en situaties. Niet voor niets is in elke kleuterklas een keur aan thematische legpuzzels te vinden waarmee de kinderen stukje voor stukje op verkenning gaan in de wereld.

 

2. Nieuwe woorden leren

Door samen te praten over wat er op de puzzel te zien is, leert je kind allerlei nieuwe begrippen en woorden. Bij een puzzel over de brandweer bijvoorbeeld brandweerauto, brandslang, ladder en helm; bij een puzzel met een tijger woorden als roofdier, jungle, katachtige. Daarnaast leert je kind ruimtelijke begrippen (onder, naast, …) begrijpen en gebruiken.

 

 

3. Vormen, kleuren en ruimtelijk inzicht

 Voor jonge kinderen is het leren herkennen en sorteren van vormen een belangrijk onderdeel van hun ontwikkeling. Puzzelen kan je kind helpen dit te leren. De stukjes moeten worden herkend en gesorteerd om de puzzel goed in elkaar te kunnen leggen. Je kind moet goed letten op de vorm, grootte, kleur en details van de afbeelding op het puzzelstukje.

Het zoeken naar het juiste puzzelstukje helpt de visuele discriminatie en het classificatievermogen en doet bovendien een beroep op het ruimtelijk inzicht. Dat zijn vaardigheden die bijvoorbeeld ook nodig zijn bij het leren lezen en bij rekenen.

 

4. Oog-handcoördinatie

Als je kind bezig is met omdraaien van stukjes, rangschikken, passen en weer weghalen, maken de hersenen verbinding tussen handen en ogen. De ogen zien de puzzel, het brein stelt zich voor hoe de puzzel eruit moet komen te zien en welke stukjes nodig zijn, of ze passen of juist niet. Vervolgens werken de hersenen, ogen en handen samen om het juiste stukje te vinden, eventueel te draaien en het zorgvuldig in de puzzel te passen.

Al puzzelend oefent je kind zo de oog-handcoördinatie. Een goede coördinatie van de ogen en handen is nodig bij het leren van het lezen en schrijven van letters en getallen.

 

5. Fijne motoriek

Net als de manier waarop de oog-handcoördinatie wordt getraind, bieden puzzels de mogelijkheid voor kinderen om hun fijne motoriek te ontwikkelen. Puzzels voor jonge kinderen hebben meestal grote puzzelstukken. Naarmate kinderen ouder worden lukt het steeds beter om kleinere puzzelstukjes te hanteren.

Bij het oppakken, draaien en passen van de stukjes moet je kind heel precieze, kleine bewegingen maken met de onderarm, pols, hand en vingers. Dat vergt een goede fijne motoriek. Die heeft je kind nodig om te kunnen leren schrijven en om een goed leesbaar handschrift te ontwikkelen.
 

6. Probleemoplossing en vindingrijkheid

 Het maken van een legpuzzels is eigenlijk het oplossen van een probleem: hoe krijg je de stukjes zo neergelegd dat ze allemaal in elkaar passen en samen een geheel vormen. Vals spelen is er niet bij (het past of het past niet) en er zijn ook geen shortcuts om het probleem in een keer op te lossen. Je kind moet het probleem zelf oplossen, op een logische manier nadenken, en vindingrijk zijn.

Een puzzel maken is niet altijd makkelijk. Af en toe moet je even stoppen en nadenken over hoe en waar de verschillende stukjes passen. Soms kom je erachter dat een stukje toch niet goed ligt en moet je je fout toegeven. Dit vergt kritisch denken en logisch redeneren. Elke keer als je kind een puzzel oplost, groeit het zelfvertrouwen en worden er strategieën ontwikkeld om de volgende puzzel sneller op te kunnen lossen.

 

7. Plannen en tussendoelen stellen

 Ervaren puzzelaars werken heel planmatig. Bijvoorbeeld: eerst de hoek- en randstukjes apart leggen van de andere stukjes (ordenen). Dan de randen leggen. Vervolgens de andere stukjes sorteren op kleur of thema en dan deel voor deel de puzzel maken.

Kinderen die beginnen met puzzelen, beginnen vaak gewoon ergens. Maar met lukraak proberen is het maken van een puzzel een frustrerende bezigheid. Om een puzzel op een goede manier in elkaar te krijgen is het belangrijk dat je kind een plan leert te maken en gericht aan de slag gaat met ordenen en sorteren.
Als ouder kun jij je kind daarbij op weg helpen. Kijk eerst eens samen naar puzzel: wat staat er allemaal op de afbeelding? Met welke stukjes kun je het beste beginnen? Hoe kun je stukjes die je overhoudt sorteren en ordenen zodat het oplossen van de puzzel makkelijker gaat?

Naarmate je kind meer puzzelervaring heeft, zal hij steeds planmatiger en gestructureerder te werk gaan. Vaak ontwikkelen kinderen hun eigen persoonlijke puzzelvoorkeuren. De een kijkt vooral naar de kleuren of afbeeldingen van de stukjes, de ander let meer op de vormen.

Welke strategie je kind ook kiest om de puzzel sneller en efficiënter te leggen, het komt altijd neer op planmatig werken. Eerst dit, dan dat en tot slot... Dit helpt je kind om kleine doelen te leren bereiken als middel om een groter doel te bereiken.

 

8. Geheugen en concentratie

Een van de strategieën die kinderen gebruiken om puzzels op te lossen is onthouden hoe de te maken afbeelding eruit ziet en een ‘mentale administratie’ van de puzzelstukjes bij te houden. Zo moet je kind de grootte, kleur en vorm van verschillende stukken onthouden terwijl hij of zij door de puzzel heen werkt. Als een stukje niet past, legt je kind het opzij; maar hij moet wel onthouden waar het ligt zodat hij het kan terugvinden als het nodig is. Dit versterkt het geheugen en is een prima oefening om je langer te concentreren.

 

9.  Geduld en geluk

Het oplossen van een puzzel is een uitdaging, en het overwinnen van elke uitdaging vereist tijd en geduld. Door langzaam door de puzzel heen te leren werken, ontwikkelen kinderen geduld. Ze leren ook om niet op te geven en te blijven volharden totdat ze hun doel hebben bereikt.
 
Hand in hand met die uitdaging gaat de aanmaak van dopamine tijdens het puzzelen. Zelfs het goed neerleggen van één puzzelstukje kan al een juichmomentje geven: je wordt beloond met dopamine, het gelukstofje dat een belangrijke rol speelt bij het beloningssysteem in de hersenen. Dopamine geeft je een fijn gevoel. Dat wil je vaker ervaren. Zo leidt die ene succeservaring vanzelf naar meer succeservaringen.

 

10. Puzzelen om te leren 

Hoewel het onmogelijk is om met zekerheid te zeggen wie de legpuzzel heeft uitgevonden, wordt John Spilsbury (1739-1769) vaak genoemd. Als leerling van een kaartenmaker produceerde hij rond 1760 de allereerste legpuzzel: Europe Divided Into Its Kingdoms. Bedoeld als hulpmiddel om de topografie van Europa te leren. Het idee sloeg enorm aan. De topografische puzzel kreeg overal ter wereld navolging. Van de kinderen in het Britse koningshuis tot de jonge Abraham Lincoln – iedereen was dol was op het educatieve tijdverdrijf.
 
Pas in de twintigste eeuw kwamen er ook legpuzzels op de markt die niet bedoeld waren om topografie te leren. Maar het idee van ‘leerpuzzels’ is nog altijd springlevend. Er is een keur aan educatieve puzzels over allerlei onderwerpen. Maar de topografische legpuzzels zijn nog steeds het allerpopulairst, waarschijnlijk omdat ze zo effectief zijn. De in stukjes verdeelde kaarten dienen hetzelfde doel als ze deden aan het einde van de 18^e eeuw: het lastige vak topografie omzetten in een spel.

Meer lezen over puzzelen:

• Hoeveel stukjes op welke leeftijd?
• Tips voor kinderen die puzzelen moeilijk vinden
• Samen puzzelen, goed voor je social skills